ویژه ۳۰ سالگی انقلاب اسلامی ؛ شکل‌گیری،‌ ساختار و عملکرد کمیته استقبال از حضرت امام خمینی (ره)

با اوج‌گیری تظاهرات و اعتراضات مردمی در سراسر کشور، به ویژه در تهران، شاهپور بختیار نخست وزیر منصوب شاه و طرفداران رژیم به ناچار تن به پذیرش خواست مردم دادند و با عقب نشینی نیروهای نظامی، بازگشایی فرودگاه بین‌المللی مهرآباد را اعلام کردند و با این کار ورود رهبر انقلاب به کشور قطعی شد و امام پس از انتشار پیامی که در آن از مردم دهکده نوفل لوشاتو، تشکر و قدردانی کردند، بار سفر بستند و عازم کشور شدند.1
با حتمی شدن بازگشت امام و مشخص شدن روز ورود ایشان، نیروهای انقلاب به منظور مقدمات ورود امام به فکر سازماندهی امور افتادند لذا کمیته‌ای را تأسیس کردند که به "کمیته استقبال" از امام معروف گشت که مهم‌ترین وظیفه این کمیته، تهیه برنامه استقبال و برنامه‌ریزی برای اجرای آن بود و حساس‌ترین بخش این برنامه نیز حفظ امنیت جانی امام در فرودگاه و در طول مسیر حرکت ایشان از فرودگاه تا بهشت زهرا بود.2
شهید محلاتی از درباره اقدامات اولیه برای تشکیل کمیته استقبال چنین می‌گویند:
"یک روز صبح بعد از اذان در منزل در حال استراحت بودم. تلفن زنگ زد، مرحوم مطهری بود، گفتند: دیشب احمد آقا از پاریس تلفن کردند و گفتند، امام تصمیم گرفته‌اند بیایند ایران، شما رفقا را خبر کنید و به منزل ما بیایند. من به بعضی از افراد تلفن کردم و رفتم صبح اول آفتاب منزل مرحوم شهید مطهری، ایشان پیام امام را به ما ابلاغ کردند و بعد فرمودند، باید اول فکر محلی برای استقرار امام باشیم و سپس کمیته استقبال از امام را تشکیل بدهیم... از منزل شهید مطهری تلفن کردیم به مرحوم شهید بهشتی که بیایند آنجا، گفتند که بعضی از دوستان اینجا هستند و دارند مذاکره می‌کنند، دیدیم که دو تا کار می‌شود کرد... برای اینکه هماهنگ کنیم به اتفاق مرحوم مطهری رفتیم منزل شهید بهشتی و بقیه افراد جامعه روحانیت مبارز را هم خبر کردیم و همگی در منزل شهید بهشتی جمع شدیم و پس از ارائه نظرات، شورای مرکزی کمیته استقبال تشکیل شد".3
در آن جلسه تأکید شد که باید از همه گروه‌‌ها و دسته‌های سیاسی مبارز، نماینده‌ای برای هماهنگی بیشتر گروه‌های سیاسی با کمیته حضور داشته باشند. برای این منظور، نمایندگانی از گروه‌های سیاسی و مذهبی معرفی شدند و اولین جلسه کمیته استقبال از امام در مدرسه رفاه در اواخر دی ماه 1357 تشکیل شد.4

در این جلسه افراد مشروحه زیر به عنوان اعضای ستاد مرکزی کمیته استقبال از حضرت امام انتخاب شدند
1. شهید بزرگوار آیت‌الله مطهری، عضو ستاد مرکزی کمیته استقبال و رابط با شورای انقلاب
2. شهید گرانقدر دکتر مفتح، عضو ستاد مرکزی کمیته استقبال و رابط روحانیت مبارز
3. شهید آیت‌الله فضل‌الله محلاتی، عضو ستاد مرکزی کمیته استقبال و رابط روحانیت مبارز
4. آقای هاشم صباغیان، عضو ستاد مرکزی کمیته استقبال و رابط نهضت آزادی
5. آقای اسدالله بادامچیان، عضو ستاد مرکزی کمیته استقبال و رابط هیأت‌های مؤتلفه اسلامی
6. آقای کاظم سامی، عضو ستاد مرکزی کمیته استقبال و رابط جاما
7. آقای حسین شاه حسینی، عضو ستاد مرکزی کمیته استقبال و رابط جبهه ملی
8. آقای تهرانچی، عضو ستاد مرکزی کمیته استقبال و رابط بازار
9. آقای علی دانش منفرد، عضو ستاد مرکزی کمیته استقبال و رابط انجمن اسلامی معلمان5

پس از معرفی این افراد، اعضای جلسه‌ای در تاریخ 1/11/1357 به صورت رسمی در مدرسه رفاه تشکیل دادند و در این جلسه آیت‌الله شهید مرتضی مطهری به عنوان رییس کمیته استقبال از امام خمینی انتخاب شد و آقای صباغیان به عنوان معاون کمیته برگزیده شد. سپس بعد از آن شاخه‌ها و گروه‌های کاری کمیته کمیته تشکیل شد که شامل گروه‌های؛ تبلیغات، انتظامات، تدارکات مالی، ‌برنامه ریزی و تشریفات، برنامه ریزی داخلی و پذیرایی، روابط عمومی، اطلاعات، درب ورودی و دو واحد به صورت واحد شهرستان‌ها و واحد خبرنگاران داخلی و خارجی ترسیم و طراحی گردید.6

مسؤولیت و محدوده کاری این شاخه‌ها (گروه‌ها) عبارت بود از:

1. شاخه تبلیغات: انجام کلیه امور تبلیغات شامل تکثیر اعلامیه‌ها، حضور در راهپیمایی‌ها، ابلاغ نقطه نظرات لحظه به لحظه امام و کمیته استقبال به مردم و تهیه شعارها
2. شاخه انتظامات: مراقبت و تأمین امنیت همه جانبه کمیته استقبال و اطراف کمیته استقبال (مدرسه رفاه) و تنظیم انتظامات راهپیمایی‌ها و انتظامات مسیر حضرت امام از فرودگاه تا بهشت‌زهرا با یاری جستن از مساجد و ائمه جمعه و نیروهای مؤمن مساجد
3. شاخه تدارکات: تأمین کلیه نیزاهای تدارکاتی کمیته استقبال شامل، تأمین مواد غذایی، تأمین کلیه امکانات مالی، تهیه بلندگو و ... برای کلیه واحدهای فعال کمیته
4. شاخه برنامه ریزی تشریفات: تهیه و تنظیم برنامه ریزی برای ورود امام، به کشور تا استقرار در مدرسه رفاه، مسوول برنامه ریزی از لحظه نشستن هواپیما در فرودگاه و اینکه چه کسی برای استقبال و خیرمقدم از امام وارد هواپیما بشود، تهیه برنامه‌های داخل سالن فرودگاه، تنظیم و استقرار نیروهای داخل سالن، تهیه ماشین برای بردن امام از فرودگاه تا بهشت زهرا و ....
5. شاخه برنامه ریزی داخلی: مشخص کردن فرد یا افراد مسوول برای کلیه امور، تعیین و برنامه ریزی تیم‌های انتظامات داخل، تهیه کارت برای افراد و...
6. شاخه واحد شهرستان‌ها: ارتباط منظم با شهرستان‌ها و ارسال اعلامیه‌ها و اخبار به شهرستان‌ها و اخذ اخبار و اطلاعات و نیازهای شهرستان‌ها
7. شاخه خبرنگاران داخلی و خارجی: آماده کردن زمینه مناسب جهت پوشش خبری اخبار نهضت اسلامی توسط خبرنگاران داخلی و خارجی در داخل و خارج از کشور7

این شاخه‌ها همچنین برای تسهیل در اقدامات خود، گروه‌های کاری را تشکیل دادند؛که از آن جمله می‌توان به گروه‌های تبلیغات داخلی با عضویت افرادی چون مهدی سعید محمدی، محمود مرتضایی فر، عباس عطری، مرتضی لاجوردی، محمد واحدی، مهدی غیوران، عباس یزدان پناه و گروه شعار با عضویت مرتضی بهرامی، حسن راستگو، کاظم نیکنام، اکبری و ... اشاره کرد. دیگر گروه‌های کاری که هر یک به یکی از شاخه‌های اصلی (هفت شاخه) مربوط بودند عبارت بودند از گروه تأسیسات با عضویت مهدی فقیهی، رحیم رضایی و ... گروه صوت و تصویر با عضویت عباس افراشته، مهین اعراب، علی خوانساری و... گروه مطبوعات با عضویت عباس چمران، عبدالعلی بازرگان و ... گروه انتشارات با عضویت توسلی، کریمیانف حسین بنی‌اسدی و ... گروه تلویزیون با عضویت مهندس هاشمی و ... گروه پزشکان با عضویت حسن عارفی، عالی ، فیاض بخش، موسی زرگر و ... گروه تلکس با عضویت افرادی چون مهدوی فرد ، اقدس حبیبی سرابی ، حسن علاقه‌بند و... اشاره کرد.8
این شاخه‌ها و گروه‌ها با وجود محدودیت زمانی به صورتی منسجم و متحد شروع بهکار کردند و به تدارک مقدمات استقبال از امام مشغول شدند. محل استقرار کمیته مدرسه رفاه بود که توسط هیأت امنای آن مدرسه شهیدان بهشتی و باهنر و هاشمی رفسنجانی در اختیار کمیته قرار گرفت. انتخاب این مردسه به خاطر شرایطی بود که امام تعیین کرده بود، زیرا امام خمینی (ره) در دستوری که داده بودند برای محل اقامت خود، شروطی را به صورت مشخص تعیین کردند که عبارت بود از :

1. در یکی از نقاط مردمی تهران واقع شده باشد
2. این مکان متعلق به شخص خاصی نباشد و جنبه عمومی و مردمی داشته باشد
3. نوع فعالیت این مرکز با اهداف نهضت اسلامی نزدیکی داشته باشد
بنابراین مدرسه رفاه انتخاب شد و پس از آن مدرسه علوی.

یکی از حساس‌ترین کارهای کمیته، حفاظت از جان امام و تأمین جانی امام پس از ورود به کشور تا ورود به مدرسه رفاه بود. گروه‌های زیادی از سازمان مجاهدین خلق تا گروه‌هایی چون صف، موحدین و ... همه خواهان به عهده گرفتن مسوولیت حفاظت از امام بودند. این امر در کمیته استقبال بحث شد و در نهایت انتخاب مسؤولان حفاظت از جان امام به شاخه تدارکات و انتظامات کمیته استقبال سپرده شد.9 محسن رفیق دوست در خاطرات خود در این زمینه می‌گوید: "مسوولیت حفاظت از جان امام به ما واگذار شده بود، ولی یک روز هنگامی که ما داشتیم گروه محافظان امام را تشکیل می‌دادیم، از پاریس تماس گرفتند و گفتند که محافظت از امام را به مجاهدین خلق واگذار کنید. این در حالی بود که ما برنامه‌ریزی کرده بودیم و حتی از شهید محمد بروجردی که مسوولیت گروه توحیدی صف را بر عهده داشت دعوت کرده بودیم تا در این کار ما را یاری کند ، بنابراین ما با این قضیه مخالفت کردیم و از واگذاری حفاظت امام به مجاهدین خلق خودداری کردیم ... ولی مجاهدین خلق بر این موضوع اصرار داشتند و تأکید می‌ورزیدند که حفاظت از جان امام به آنان واگذار شود. بنابراین شورای انقلاب که آن روزها در مقر کمیته استقبال از امام مستقر شده بود، برای اینکه این اختلاف را حل کند کمیته‌ای را به این منظور تشکیل داد تا در این زمینه تصمیم‌گیری شود ... در نهایت کمیته مزبور قانع شد که حفاظت از امام را به مجاهدین خلق واگذار نکنند"10
به این ترتیب مسوولیت حفاظت از حضرت امام و نیز کنترل مسیر امام از فرودگاه تا بهشت زهرا و مدرسه رفاه و علوی، به انتظامات کمیته استقبال واگذار شد و آنان هم شهید بروجردی را به عنوان فرمانده گروه و تیم حفاظت از امام برگزیدند. تیم حفاظت نیاز به سلاح و نیز آموزش داشتند تا ضمن هماهنگی با هم و تقسیم مسؤولیت‌ها از بروز هر گونه خطری علیه امام خودداری کنند، به این منظور ابتدا افراد تیم حفاظت به گروه‌های پانزده نفری تقسیم شدند و هر گروه جداگانه به آموزش پرداخت و همچنین هر گروه موظف شد تا بخشی از کار حفاظت را بر عهده بگیرد.
تهیه سلاح یک از دغدغه‌های اعضای تیم حفاظت بود. این مشکل از طریق واگذاری سلاح‌هایی که در دست مردم بود تأمین شد. برقراری سیستم صوتی و رادیویی کمیته استقبال از دیگر مشکلات بود. در این زمینه برخی افراد از اداره برق و رادیو و تلویزیون به کمک آمدند، بی‌سیم تهیه کرده و نیز تنظیم سیستم صوتی محل‌های توقف امام، فرودگاه و بهشت زهرا پرداختند.
کمیته استقبال از امام تصمیم گرفت با تشریفات خاصی از حضرت امام استقبال کند، به این صورت که خیابان‌ها را چراغانی کرده، امام از طریق‌ هلی‌کوپتر از فرودگاه به بهشت زهرا منتقل شود ولی حضرت امام از هر گونه تجملات خودداری می‌ورزیدند و با این تصمیم کمیته مخالفت کردند.
به این ترتیب کمیته استقبال مجبور شد تا با کمترین تجمل و به صورت بسیار ساده مراسم را برگزار نماید و صرفا استقبال در حد کنترل مسیرها و انتظام امور بود.11 البته باید اذعان کرد که سیل خروشان جمعیت مشتاق دیدن یار ، بسیاری از برنامه‌های کمتیه استقبال را بلا انجام گذارد.

*رضا بسطامی

*پی‌نوشت‌ها:
1- بشیری ، عباس ، انقلاب و پیروزی‌، هاشمی رفسنجانی کارنامه و خاطرات سال‌های 1357 ، 1358 ، نشر معارف انقلاب ، تهران 1383 ، ص 163
2- همان
3- خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران، 1375، ص106
4- قاسمپور ، داوود ، دهه سرنوشت ساز، مرکز اسناد انقلاب اسلامی تهران ، 1385،ص 92
5- همان ، ص 93-92
6 - خاطرات علی دانش منفرد ، رضا بسطامی ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی تهران 1384، صص 74-73
7 - همان ، صص 75-73
8- آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، کد 11366
9- قاسمپور ، همان ، صص 97-95
10- خاطرات محسن رفیق دوست ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، تهران 1383 ، ص 135
11- قاسمپور ، همان ، صص 100-

*منبع:مرکز اسناد انقلاب اسلامی

منبع: http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8711080937