دومین نشست اندیشه‌های راهبردی با موضوع «عدالت»(۱-۳-۹۰)
دومین نشست اندیشه های راهبردی در جمهوری اسلامی،«موضوع عدالت» و با هم اندیشی و تبادل نظر رهبر معظم انقلاب و دهها نفر از اندیشمندان، متفکران، استادان و محققان دانشگاهی و حوزوی برگزار شد.
اولین نشست اندیشه های راهبردی در جمهوری اسلامی، آذر ماه سال گذشته با موضوع الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت برگزار شده بود.
سخنان رهبر معظم انقلاب در این نشست
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در این هم اندیشی راهبردی، با تأكید بر ضرورت تلاش جدی و تضارب آرای اندیشمندان و متفكران برای دستیابی به نظریه اسلامی ناب در باب عدالت، كارهای انجام شده برای تحقق عدالت اجتماعی را در سه دهه اخیر خوب ارزیابی كردند اما افزودند: وضع فعلی، مطلقاً راضی كننده نیست چرا كه نظام اسلامی به دنبال اجرای حداكثر عدالت و تحقق كامل عدالت به مفهوم یك ارزش مطلق و همگانی است.
ایشان، مطالب مطرح شده در این هم اندیشی را پرمغز و مفید دانستند و خاطرنشان كردند: نشست امروز، تنها یك آغاز بود و امیدواریم مبحث عدالت با استفاده از ظرفیت گسترده صاحبنظران سراسر كشور، به گفتمانی نخبگانی تبدیل شود و با استمرار و پیگیری شایسته، به سرانجامی مبارك برسد.
ایشان، عدالت را دغدغه همیشگی بشر دانستند و با اشاره به ورود متفكران و اندیشمندان تاریخ بشر به این مقوله خاطرنشان كردند بررسی دقیق نشان می دهد كه با وجود نظریه پردازی های مختلف اندیشمندان در مبحث عدالت، نقش ادیان الهی در این مقوله، بی نظیر و استثنایی بوده است.
رهبر انقلاب اسلامی، با استناد به قرآن مجید، عدالت را هدف اصلی ادیان برشمردند و افزودند: عدالت، هدف نظام سازی اجتماعی ادیان و حركت بشر در چارچوب دین بوده است و این اهتمام جدی به عدالت، در هیچ مكتب بشری یافت نمی شود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تبیین بیشتر تفاوت عدالت در «نگاه ادیان و مكاتب بشری» خاطرنشان كردند: انبیاء علاوه بر تبیین عدالت، برای تحقق آن، عملاً با طاغوتها و ستمگران وارد پیكار می شدند و در معارضه ظالم و مظلوم، همیشه در جبهه مظلومان بوده اند اما نظریه پردازان فقط در حد حرف و كلام به «عدالت» پرداخته اند.
ایشان، اعتقاد همه ادیان الهی به منتهی شدن تاریخ بشر به دوران مبتنی بر عدل را سومین «تفاوت «عدالت» در ادیان الهی و مكاتب بشری» دانستند و افزودند: ادیان الهی در نگاه به مبدأ خلقت هستی و بشر – در مسیر حركت تاریخی ملتها و در تبیین پایان این مسیر یعنی معاد، همواره بر عنصر عدالت تأكید كرده اند كه این مسئله ای استثنایی و بی نظیر است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: براساس همین نگاه دینی بود كه «عدالت» در انقلاب اسلامی نیز از همان آغاز، جایگاهی بی نظیر یافت و در شعارهای ملت – قانون اساسی – سخنان و دیدگاههای امام خمینی (رض) و دورانهای مختلف حیات سی و دو ساله جمهوری اسلامی، به عنوان یك ارزش مطلق مورد تأكید قرار گرفت.
رهبر انقلاب اسلامی، عدالت را سرلوحه دغدغه های همیشگی نظام اسلامی دانستند و با اشاره به كارهای فراوان و گسترده ای كه پس از انقلاب برای تحقق عدالت اجتماعی انجام شده افزودند: این كارهای خوب، راضی كننده نیست چرا كه ما براساس نگاه اسلامی، تحقق كامل عدالت و محو هرگونه ظلم را هدف قرار داده ایم كه برای پر كردن فاصله وسیع وضع موجود و تحقق عدالت اجتماعی، باید تلاش مستمر، جدی و همه جانبه انجام داد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به توجه امروز نظام اسلامی برای دستیابی به نظریه اسلامی ناب در مقوله عدالت افزودند: تا امروز نیز شناخت و تعاریف اجمالی از عدالت وجود داشته است اما باید تلاش كنیم عدالت به گفتمانی زنده و همیشه حاضر در صحنه های مختلف كشور تبدیل شود و در میان نخبگان – مسئولان – مردم و بخصوص نسل جوان همواره به عنوان یك مسئله اصلی مطرح باشد.
ایشان در تبیین بیشتر اهداف برگزاری نشست اندیشه های راهبردی درباره عدالت افزودند: برای كاهش فاصله كنونی تا تحقق حداكثری عدالت، باید به روشها و راهكارهای جدید و مؤثر دست پیدا كنیم كه این مسئله نیز به هم اندیشی متفكران نیاز دارد.
رهبر انقلاب اسلامی دوران آزمون و خطا را در مقوله عدالت، دورانی سپری شده دانستند و تأكید كردند: در سه دهه اخیر در موارد زیادی، در باب عدالت بصورت آزمون و خطا عمل كرده ایم اما از این پس باید، براساس تعاریف و روشهای متقن حركت كنیم.
رهبر انقلاب اسلامی، حركت كشور در مسیر پیشرفتهای سریع و جهشی را یكی دیگر از عوامل ضرورت توجه بیشتر به مقوله عدالت برشمردند و افزودند: ادامه این حركت پرشتاب، نیازمند تصمیم گیریهای بزرگ است و اگر در این تصمیم گیریها از عنصر عدالت و «ارتباط عدالت و پیشرفت» غفلت شود، خسارات فراوانی به بار خواهد آمد.
ایشان در ادامه سخنانشان با تمركز بر مبحث نظری عدالت، افزودند: هدف ما رسیدن به نظریه اسلامی ناب و خالص در باب عدالت است كه برای دستیابی به این هدف بسیار مهم، باید با نگاه متجددانه و نوآورانه، به منابع اسلامی رجوع كنیم و با استفاده از متدها و فنون خاص این كار، نظریه اسلامی خالص را در مقوله عدالت استخراج كنیم.
ایشان در همین زمینه تأكید كردند: در دستیابی به نظریه اسلامی عدالت باید از التقاط و هرگونه مونتاژ نظریه های دیگر بشدت پرهیز كرد و با مراجعه به منابع اصیل اسلامی، این نظریه را استخراج نمود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تعریف عدالت را در هر مكتب مبتنی بر پایه های هستی شناسی آن مكتب دانستند و افزودند: به همین علت نباید در شناخت نظریه اسلامی عدالت، از مكاتب دیگر، استفاده كرد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به تفاوت عمیق نگاه اسلام و مكاتب بشری به عدالت افزودند: عدالت در اسلام، ناشی از حق است و عدالت ورزی یك وظیفه الهی محسوب می شود در حالیكه در مكاتب بشری، این نگاه وجود ندارد.
رهبر انقلاب اسلامی، تعدد و تضارب آرا را نیازی واقعی در روند دستیابی به نظریه اسلامی ناب در باب عدالت دانستند و افزودند: نباید كسی تصور كند كه در این مقوله، با نوعی پیش داوری می خواهیم به برداشتی كه در ذهنمان است برسیم بلكه باید تلاش كنیم در پرتو تضارب آرا و نشاط علمی، به آنچه حق و صحیح است دست یابیم.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأكید كردند: حتی پس از دستیابی به نظریه اسلامی خالص درباب عدالت، تضارب آرا در این زمینه باید همواره ادامه داشته باشد.
ایشان افزودند: در این مقطع در واقع باید تلاش كرد به یك جمع بندی قوی – متقن، مستدل و منسجم در باب عدالت دست یافت تا برنامه های درازمدت با اتكاء به آنها تدوین شود.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: پس از این جمع بندی نیز باید پژوهشهای جدیدی بویژه در مباحث كاربردی و روشهای اجرای نظریه صورت گیرد كه در این زمینه می توانیم از تجربیات مفید دیگران نیز استفاده كنیم.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ایجاد رشته عدالت پژوهی در حوزه و دانشگاه را، نوعی سرمایه گذاری مفید برای ایجاد و تقویت گفتمان عدالت و تربیت نیروهای توانمند دانستند و افزودند: یكی دیگر از كارهای مهم نظری، یافتن شاخص برای اندازه گیری میزان تحقق عدالت اجتماعی است.
ایشان خاطرنشان كردند: برخی شاخص های مطرح در نظریه های غربی در شرایط خاص قابل استفاده است اما بسیاری از آنها ناقص و یا كلاً غلط است بنابراین باید شاخص هایی مستقل برای تحقق عدالت از دیدگاه اسلام تعریف شود.
رهبر انقلاب اسلامی، توجه مجلس و شورای نگهبان را به مقوله عدالت در هر نوع قانون گذاری، از كارهای ضروری برشمردند و افزودند: در عرصه عمل باید برای اجرای عدالت اجتماعی كارهای فراوان انجام شود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پایان سخنانشان، اعتقاد به مبدأ و معاد را در مسئله عدالت، دارای نقشی اساسی خواندند و افزودند: اعتقاد به معاد، و باور داشتن تجسم اعمال در قیامت، موجب نیرو و نشاط عدالت خواهانه می شود و در واقع نمی توان در جامعه ای كه اعتقاد به مبدأ و معاد وجود ندارد، عدالت حقیقی را مستقر كرد.
ایشان، تلاش هر فرد برای اجرای عدالت درباره خود را نكته مهم دیگری در مقوله عدالت خواندند و افزودند: نگاه عادلانه هر فرد به خود، موجب دوری از گناه و ایجاد حالت خضوع و خشوع در مقابل پروردگار می شود و این مسئله به ایجاد عدالت اجتماعی نیز كمك می كند.
سخنان و ارائه مقالات صاحبنظران در بخش اول نشست
اولین سخنران این نشست راهبردی در بخش دیدگاههای نظری، دكتر حسین عیوض‌لو، استادیار دانشگاه امام صادق(ع) بود. دكتر عیوض لو با ارائه دیدگاههای خود درباره «مفاهیم و معیارهای عدالت اجتماعی و اقتصادی در چارچوب الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت» گفت: عدالت اجتماعی به معنای آن است كه هركس در جامعه بتواند پاداش متناسب با شایستگی ها و تلاش خود را دریافت كند.
این استاد دانشگاه حق برخورداری برابر از منابع و ثروتهای عمومی – سهم بری براساس میزان مشاركت در تولید و قرار گرفتن اموال در موضع صحیح را معیارها و قواعد عدالت از دیدگاه اسلام خواند.
حجت‌الاسلام ابوالقاسم علیدوست عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اندیشمند دیگری بود كه در دومین نشست اندیشه های راهبردی به تشریح ابعاد عدالت به عنوان «یك سند، قاعده، رویكرد و گفتمان عام در كشف و اجرای احكام اسلام» پرداخت.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: با عدالت نمی توان كژدار و مریز برخورد كرد بلكه باید با این مفهوم بنیادی، برخوردی روشمند انجام داد تا به یك گفتمان عام تبدیل شود.
حجت الاسلام علیدوست، عدالت را یك قاعده در فقه دانست و افزود: در فهم دلایل و استنباط احكام، باید عدالت را به عنوان یك رویكرد مورد توجه قرار داد و در اجرای احكام نیز، عدالت را، گفتمان حاكم بر رفتار و گفتار مسئولان و كارگزاران قرار داد.
سومین سخنران دومین نشست اندیشه های راهبردی، دكتر فهیمه فرهمندپور استادیار دانشگاه تهران بود. دكتر فرهمندپور تحت عنوان «اقتضائات و ملاحظات عدالت جنسیتی با رویكرد دینی» گفت: عدالت را نباید تقسیم كمّی فرصتها و مشاغل در نظر گرفت بلكه در برداشت صحیح از عدالت، تفاوتهای طبیعی زن و مرد پذیرفته می شود.
وی افزود: برای ایجاد عدالت بویژه در مشاغل تخصصی باید شایسته سالاری مورد توجه كامل قرار گیرد و در الگوی اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی تجدید نظر شود.
ایجاد عرصه هایی غیر از ورود به دانشگاه برای تأمین نیازهای روانی، علمی و شخصیتی زنان و دختران از دیگر پیشنهادهای خانم فرهمند پور بود.
حجت الاسلام سیدعباس نبوی، مدرس حوزه و دانشگاه به عنوان سخنران بعدی، با اشاره به فرمان و امر مكرر پروردگار در قرآن كریم برای اقامه عدل و قسط گفت: باید ضمن نظریه پردازی در مقوله عدالت، شاخص های قابل اندازه گیری نیز ارائه داد.
حجت الاسلام نبوی، برابری در فرصتها، رشد ظرفیتها و بكارگیری توانمندیها را سه شاخص مهم عدالت اجتماعی دانست و افزود: باید عدالت اجتماعی را به عنوان بنیان قواعد اجتماعی، راهبرد اصلی «برنامه های توسعه» - و مبنای رشد فرهنگ عمومی مورد توجه قرار داد كه متأسفانه نهادهای متولی فرهنگ عمومی به این مسئله كم توجه اند و رهبری و جنبش دانشجویی پیگیر مقوله عدالت اجتماعی هستند.
این مدرس حوزه و دانشگاه تأكید كرد: در الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت، عدالت اجتماعی، «كلان راهبردی» است كه باید در همه عرصه ها مورد توجه كامل قرار گیرد.
پنجمین سخنران هم اندیشی امروز نخبگان و رهبر انقلاب در باب عدالت، دكتر سید محمد میرسِندُسی استادیار دانشگاه امام حسین(ع) بود. دكتر میر سندسی با اشاره به مبانی دو نظریه غالب در بحث عدالت یعنی شایستگی و نیاز گفت: در جمهوری اسلامی باید نظریه ای تركیبی را پیگیری كنیم كه در این نظریه تأمین نیازهای عامه مردم مورد توجه جدی است اما راه برای بهره مندی اشخاص براساس شایستگی و تلاش نیز باز است.
وی با اشاره به نبود نظریه منسجم و روشن درباب مفهوم عدالت در كشور افزود: به همین علت هر مسئولی روی كار می آید، براساس برداشت خود از مفهوم عدالت، عمل می كند كه این برداشتهای فردی گاه با یكدیگر متفاوت و حتی در تعارضند.
سخنان و ارائه مقالات صاحبنظران در بخش دوم نشست
بخش دوم نشست اندیشه های راهبردی با موضوع عدالت، به مباحث كاربردی اختصاص داشت. در آغاز این بخش، حجت‌الاسلام سیدعباس موسویان مدرس حوزه و دانشگاه با بررسی «جایگاه عدالت اقتصادی در بانك داری اسلامی» گفت: توزیع منابع بانكی، زمانی عادلانه و در جهت فقرزدایی است كه اشتغال زایی و رشد متوازن در تخصیص منابع بانكی مورد توجه قرار گیرد.
دكتر موسویان، تخصیص منابع به طرحهای دارای ارزش افزوده، توزیع متوازن منابع، و توزیع عادلانه سود را از اصول و معیارهای توزیع عادلانه منابع بانكی دانست و گفت: نظام بانكداری باید با كاهش حاشیه سود خود، در جهت سود حقیقی سپرده گذاران متحول شود.
دومین سخنران بخش كاربردی نشست اندیشه های راهبردی، دكتر الیاس نادران دانشیار دانشگاه تهران بود.
وی با ارائه مقاله ای تحت عنوان «عدالت توزیعی و اقتصاد رانتی»، به بررسی مشكلات اقتصادی - اجتماعی پدیده رانت پرداخت. دكتر نادران معتقد است جهت گیریهای عدالت خواهانه پس از پیروزی انقلاب، با وجود فراز و نشیبهای مختلف، در مجموع باعث بهبود توزیع شاخص های درآمدی شده است، اما به علت تداوم ساختارهای اقتصادی مبتنی بر رانت، مشكلات ناشی از این پدیده همچنان ادامه دارد.
«عدالت بین نسلی در بهره برداری از منابع طبیعی» عنوان مقاله سومین سخنران بخش كاربردی نشست امروز یعنی حجت الاسلام سعید فراهانی فرد، استادیار دانشكده علوم اقتصادی بود.
این استاد دانشگاه، تشریع عادلانه مالكیت دولتی و عمومی بر ثروتهای طبیعی – ساز و كار صحیح توزیع اولیه منابع طبیعی و قوانین لازم برای حفاظت از منابع طبیعی را از اصول ایجاد عدالت بین نسلی در بهره برداری از منابع طبیعی دانست و گفت: از دیدگاه اسلام، دولت دارای جایگاهی است كه می تواند با نظارت بر چگونگی استفاده از منابع طبیعی، عدالت را در این زمینه پیگیری و محقق كند.
نشست هم اندیشی رهبر انقلاب اسلامی و اندیشمندان و صاحبنظران در باب عدالت با سخنرانی دكتر مجید یاسوری دانشیار دانشگاه گیلان دامه یافت.
وی عدالت محیطی را راهكاری برای تحقق توسعه پایدار ملی دانست و گفت: منابع باید میان مناطق مختلف جغرافیایی، متناسب با نیازها و بطور عادلانه توزیع شود تا شكاف اقتصادی – اجتماعی بخشهای گوناگون كشور كاهش یابد و دورنمای زندگی حتی در محرومترین مناطق بهبود یابد.
دهمین و آخرین سخنران دومین نشست اندیشه های راهبردی، دكتر محمدجواد لاریجانی استاد دانشگاه بود. وی با عنوان «وضعیت عدالت و حقوق بشر در سطح بین المللی» به تشریح مبانی عدالت در لیبرالیزم غربی و دین مبین اسلام پرداخت.
بخشی از دومین نشست اندیشه های راهبردی در جمهوری اسلامی به پرسش و پاسخ محققان و اندیشمندان و «نقد و بررسی» دیدگاههای مطرح شده اختصاص داشت. در این بخش استادان و محققانی كه به ارائه مقاله پرداخته بودند به سؤالات و نقدهای حاضران پاسخ گفتند.
در آغاز این هم‌اندیشی دكتر صادق واعظ زاده دبیر این نشست، با اشاره به پیگیری موضوعات نشست اول اندیشه های راهبردی گفت: مقدمات ایجاد مركزی برای هماهنگی و راهبری تحقیقات مربوط به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت انجام شده است كه این مركز كلیه ظرفیتهای نخبگانی كشور را برای تدوین این الگوی راهبردی فعال خواهد كرد.
دكتر واعظ زاده همچنین با تشریح اهداف دومین نشست اندیشه های راهبردی گفت: تلاش خواهد شد با تكیه بر مطالب ارائه شده و استفاده از همه ظرفیتها «نظریه عدالت» تدوین شود.
در پایان این دیدار نماز جماعت ظهر و عصر به امامت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اقامه شد.
نظر شما :